Efektywność - najbardziej stabilne źródło energii

Efektywność to najważniejszy, najtańszy, najbezpieczniejszy i najczystszy sposób na rozwiązanie kryzysu klimatycznego. Doskonale rozumie to Unia Europejska, która w swoich strategicznych dokumentach traktuje efektywność jako „pierwsze paliwo” i która przyjęła zasadę „energy efficiency first” wzywając do jej stosowania w całym systemie energetycznym UE.

Ostatni raport Międzyrządowego Panelu ds. Zmian Klimatu podkreśla, że dla uniknięcia klimatycznej katastrofy konieczne jest radykalne ścięcie emisji jeszcze w tej dekadzie. Ten jeden z najważniejszych dokumentów ludzkości poważnie zajmuje się scenariuszami w których 100% energii pochodzi ze źródeł odnawialnych i kładzie ogromny nacisk na efektywność energetyczną. 

Raport IPCC AR 6 WG 3 wymienia efektywność (obok redukcji emisji metanu, rozwoju energetyki wiatrowej i słonecznej i zaprzestania wylesiania) wśród 5-ciu najtańszych i najszybszych, a zatem najskuteczniejszych sposobów ochrony klimatu. Również Międzynarodowa Agencja Energii wskazuje na skuteczność efektywności. Raport Energy Efficiency z grudnia 2021 r. pokazuje, że gdy mówimy o osiągnięciu neutralności klimatycznej w 2050 r to najważniejsza jest właśnie efektywność energetyczna. Jest skuteczniejsza niż OZE i energetyką jądrowa.

Na potencjał efektywności wskazuje działacz na rzecz ochrony środowiska naturalnego i założyciel fundacji Solar Impuls promującej udoskonalenia techniczne na rzecz zrównoważonej gospodarki Bertrand Piccard:

W Szwajcarii policzono, że wymiana wszystkich starych żarówek i zastąpienie grzejników elektrycznych ogrzewaniem z pompami ciepła umożliwiłoby wyłączenie dwóch z działających tam czterech elektrowni atomowych. To oznacza, że połowa szwajcarskich elektrowni jądrowych działa po to, by kompensować straty powodowane fatalną wydajnością starych żarówek i grzejników

Bertrand Piccard działacz na rzecz ochrony środowiska naturalnego i założyciel fundacji Solar Impuls

Najmniej efektywna jest energetyka jądrowa

Amory Lovins, amerykański fizyk i klimatyczny aktywista, założyciel Rocky Mountain Insitute zajmującego się m.in propagowaniem efektywności energetycznej uważa ją za punkt zwrotny w walce o ochronę klimatu. Przez dekady efektywność była postrzegana trochę jak brzydka, nudna siostra przebojowych technologii takich jak odnawialne źródła energii.  Teraz nadszedł jej czas. Za najmniej efektywną energetycznie Lovins uważa energetykę jądrową. Uważa, że używanie energii jądrowej w celu rozwiązania problemu niedoboru energii elektrycznej i przeciwdziałaniu zmianom klimatycznym jest jak oferowanie głodującym ludziom ryżu i kawioru, podczas gdy samo danie ryżu jest znacznie tańsze i łatwiejsze. Jeśli ryż to OZE, a kawior to atom, w Polsce mami się nas wizją kawioru jednocześnie blokując dostęp do ryżu. Tymczasem, w 2020 r. świat dodał zaledwie o 0,4 GW mocy jądrowych więcej niż wycofał, przybyło zaś 278 GW mocy z energii odnawialnych. Atom odgrywa marginalną rolę w dekarbonizacji. Doskonale rozumie to Komisja Europejska, która stawia właśnie na efektywność. 

Zasada efektywność energetyczna przede wszystkim

Zasada enery efficiency first jest jedną z kluczowych zasad europejskiego zarządzania kwestiami klimatu i energii. Jej celem jest traktowanie efektywności energetycznej jako „pierwszego paliwa”, samoistnego źródła energii, w które sektor publiczny i prywatny mogą inwestować przed inwestycjami w inne bardziej złożone lub kosztowne źródła energii („oszczędność przed budowaniem”). Zasada obejmuje przejście od tradycyjnego modelu wytwarzania i zużycia energii, opartego na dużych dostawcach, w których ofercie dominują paliwa kopalne, oraz biernych konsumentach akceptujących narzucane ceny, w kierunku elastycznego systemu włączającego odnawialne technologie i skupia się na aktywnie zaangażowanych konsumentach energii.

Zasada efektywność energetyczna przede wszystkim:

• ma zagwarantować Unii dostawy bezpiecznej, zrównoważonej i konkurencyjnej energii po przystępnych cenach,
• polega na przyznawaniu pierwszeństwa rozwiązaniom po stronie popytu, gdy tylko są one bardziej opłacalne niż inwestycje w infrastrukturę dostaw energii, („oszczędność przed budowaniem”),
• zakłada rosnący udział odnawialnych źródeł energii w zaopatrzeniu w energię elektryczną,
• zapewnia wytwarzanie tylko takiej ilości energii, która jest potrzebna (przy pełnym uwzględnieniu bezpieczeństwa dostaw i integracji rynku)
• to unikanie inwestycji w aktywa osierocone w drodze do osiągnięcia celów klimatycznych.

Zasadę „efektywność energetyczna przede wszystkim” zdefiniowano w art. 2 pkt 18 rozporządzenia w sprawie zarządzania unią energetyczną i działaniami w dziedzinie klimatu, które zawiera również wymóg uwzględniania tej zasady przez państwa członkowskie w zintegrowanych krajowych planach w dziedzinie energii i klimatu.

Unijna dyrektywa w sprawie efektywności energetycznej

• zakłada zwiększenia efektywności energetycznej do poziomu 11,7 proc. na 2030 rok. Komisja Europejska, która początkowo opowiadała się za 9-procentowym celem, po rosyjskiej agresji na Ukrainę zwiększyła ambicje do 13 procent. Parlament Europejski poparł z kolei cel wynoszący 14,5 procent. Ostatecznie cel został ustalony na poziomie 11,7 proc.
• zakłada obowiązkową renowację budynków publicznych na poziomie co najmniej 3 proc. całkowitej powierzchni budynków będących własnością administracji publicznej rocznie. Osobna dyrektywa - budynkowa - określa standardy renowacji, w tym zasilania budynków.

Zasada „efektywność energetyczna przede wszystkim” jest też jedną z kluczowych zasad określonych w inicjatywie „Fala renowacji” i powinna być częścią krajowych długoterminowych strategii renowacji 

Marcin Popkiewicz w książce „Zrozumieć Transformację Energetyczną" podkreśla, że otaczają nas wampiry energetyczne. Narzekamy na wysokie ceny paliw, prądu i ciepła a nie zdajemy sobie sprawy, że marnujemy ogromne ilości energii. Martwiąc się o to, ile potrzebujemy postawić elektrowni wiatrowych i słonecznych, by zaspokoić zapotrzebowanie na energię zapominamy o potencjale efektywności. Budynki (obok transportu i przemysłu) stanowią najważniejsze źródło marnowania energii. Wampiry energetyczne wysysają nie tylko pieniądze, ale również zdrowie generując problemy związane ze smogiem czy zagrzybieniem. Renowacja budynków przekłada się więc finalnie na oszczędność energii i lepsze zdrowie. 

Inwestowanie w efektywność to także wspieranie zagrożonych ubóstwem energetycznym

Celem Unii jest zapewnienie wszystkim, w tym osobom najbardziej podatnym na zagrożenia, uczestnictwo w przejściu na czystą energię. Koszty energii z paliw kopalnych będą tylko rosły. Zamiast dopłacać do rachunków na energię pochodzącą ze spalania paliw kopalnych, publiczne pieniądze najlepiej zainwestować w rozwiązania, które przyniosą ich zmniejszenie - to daje właśnie efektywność.

W 2027 r. w życie wejdzie system nowy system handlu emisjami ETS 2, który obejmie mieszkalnictwo i transport. Oby koszty nie spadły na gospodarstwa domowe (na remont domu z pompą ciepła i zakup elektryka stać garstkę), w Polsce powinniśmy wspierać kluczowe technologie efektywności energetycznej, rynek usług budowalnych i doradztwo techniczne. 

Kluczowym elementem efektywności jest odpowiednia analiza kosztów i korzyści 

Webinar "Korzyści z efektywności energetycznej" odpowiada na pytanie, jaki jest stosunek kosztów do korzyści, związanych z wdrażaniem efektywności i jakie są konkretne rozwiązania dla gospodarstw domowych, przemysłu, transportu i samorządów.

Jeśli chcemy powstrzymać zmiany klimatu, przemysł węglowy musi zostać prawie całkowicie zamknięty, musimy zredukować emisje CO₂ o 55-65% a emisje metanu ograniczyć o jedną trzecią – wszystko to do 2030 r. Jednym z najskuteczniejszych narzędzi, które nam w tym pomoże jest właśnie efektywność.